ANDRES BONIFACIO

Talambuhay ni Andres Bonifacio

This biographical piece on Filipino revolutionary Andres Bonifacio was written in 1922. 

MGA TANONG AT SAGOT

1.—Sino si Andrés Bonifacio?—Siya'y isáng tunay na Pilipino na ipinanganak noong ika-30 ng Nobiyembre ng 1863 sa isang bahay na pawid sa pook na nasa sa harap ng himpilan ngayón ng pero-karil sa daang Azcárraga, Tundó, Maynila. Ang kanyang amá'y nagngangalang Santiago Bonifacio na ang hanap-buhay ay sastré at ang kanyang ina nama'y Catalina de Castro. Mga taal na taga Maynilà.

2.—Nagkaroon ba siya ng mga Kapatid?—Apat: sina Ciriaco, Procopio, Petrona at Troadio. Ang dalawang una at itong huli'y patay na at ang babai ay buhay pa. Ang babaeng ito ay siyang naging asawa ng nasirang bayaning si Teodoro Plata, isá sa mga masikhay na kasama ni Andrés Bonifacio.

3.—Ano ang kabuhayan ni Bonifacio?—Ang kaniyang mga magulang ay mga taong dukha kaya't siya nama'y isang taong mahirap.

4.—Ano ang kanyang Napagaralan?—Siya'y nagaral sa paaralan ng gurong si G. Guillermo Osmeña, sa pook ng Meisik, Binundok, Maynila. Datapwa nang siya'y tumutuntong na sa ika 14 na taon, ay namatay ang kanyang mga magulang at dahil dito'y naputol ang kanyang pagaaral. Siya noo'y maalam nang bumasa at sumulat ng wikang sarili (tagalog) at kastila.

5.—Ano ang kanyang ginawa ng siya'y maulila na?—Upang siya'y mabuhay at sampu ng kanyang mga kapatid, binatak ang sariling buto't siya'y nagbili ng mga tungkod (baston) at mga pamaypay na papel na ginagawa niya sa loob ng kanilang bahay. Gayon din ang ginawang hanap-buhay ng kanyang mga kapatid.

6.—Ano pa ang kaniyang ginampanang gawain upang mabuhay?—Nang si Bonifacio'y nakapagsanay na sa pagsulat, siya'y nasok na utusan sa bahay kalakal ni Fleming, at pagkaraan ng ilang panahon ay ginawa siyang kinatawan ng nabanggit na bahay-kalakal sa pag-bibili ng sahing, yantok, at iba pa.

7.—Nanatili ba siya sa tungkuling ito?—Hindi. Nang lumipas ang ilang panahon siya'y naging kawani (personero) sa bahay-kalakal nina Fressell & Co., na nalalagay sa daang Nueva, blg. 450. Maynilà. Ang sinasahod niya'y mga labingdalawang piso lamang sa isang buan. Patuloy pa rin siya sa paggawa ng mga tungkod at pamaypay, na itinitinda ng kanyang mga kapatid.

8.—Anong katangian, bukod sa kanyang hanap-buhay, ang tinataglay ni Bonifacio?—Siya'y mahiliging magsulat sa sariling wika at may magandang ayos ang kanyang sulat. Dahil dito, nakatutulong sa kabuhayan nilang magkakapatid ang paggawa ng mga tatak at paunawa sa mga kayong ipinagbibili rito sa atin.

9.—Siya ba'y mahiligin sa pagbabasa ng mga aklat?—Oo. nguni't ang kaniyang kinahihimalingang basahin ay yaong mga aklat na nakapagtuturo ng kabayanihan, tulad ng Kasaysayan ng himagsikan sa Pransiya, "Las Ruinas de Palmira," "Los Miserables," ni Victor Hugo, "El Judio Errante," Biblia, ang mga, aklat ni Rizal at ibá pa. Siya'y mahiliging totoo sa pagbabasa. May mga gabing halos di nakakatulog sa pagbabasá.

10.—Siya ba'y nagkaasawa?—Oo. Ang naging kabyak ng kanyang pusó'y pinapalayawan ng Oriang (Gregoria de Jesus) na ang sagisag "Lakambini," tagá Kalookan. Sila'y nagkaroon ng isáng anák na namatay.

11.—Ano't idinadakila ng Bayang Pilipino si Andrés Bonifacio at siya'y ipinalalagay na dakilang Bayani sa piling ni Rizal? —Sapagka't siya ang nagtayo at nahalal na pangulo ng "Kataastaasan, Kagalanggalang Katipunan ng mga Anak ng Bayan," na pinagkautangan ng Bayang Pilipino ng kabayanihan sa pagusig ng kaniyang ikalalaya. "May-pagasa" ang sagisag niyá na "nangyari" bago siyá mamatay.